योग्य आहार, व्यायाम व पुरेशी झोप

सध्याच्या धकाधकीच्या काळात आणि स्पर्धेच्या युगात बदलत्या जीवनशैलीमुळे अनेक आजार आपले साथीदार होऊ लागले असताना स्वतःची काळजी कशी घ्यावी, याचे सिक्रेट प्रसिद्ध हृदयरोगतज्ज्ञ डॉ. शेखर आंबर्डेकर आणि केईएम हॉस्पिटलच्या प्रभारी डीन आणि मानसोपचारतज्ज्ञ डॉ. शुभांगी पारकर यांनी आपल्या ओघवत्या गप्पांमधून नुकतेच उलगडले. निमित्त होते ‘मटा संवाद’चे. रोजच्या आयुष्यात भेडसावणाऱ्या आरोग्यविषयक समस्यांचे निराकरण करून घेण्यासाठी उपस्थित श्रोत्यांनी ठाणे महापालिकेचे नरेंद्र बल्लाळ सभागृह खचाखच भरले होते. दोन्ही मान्यवर डॉक्टरांनी सोपी उदाहरणे देत उपस्थितांशी हसतखेळत मनमोकळा संवाद साधला. (संकलनः आशिष पाठक, अनुपमा गुंडे, राजलक्ष्मी पुजारे)

माझे वय ८० आहे आणि काही वर्षांपूर्वी माझ्यावर ओपन हार्ट सर्जरी झाली होती. अशी सर्जरी झालेल्या व्यक्तीने रोजच्या जीवनात कोणती काळजी घ्यावी? - शांताराम वैद्य

शरीरात रक्ताच्या गुठळ्या झाल्या तर या गुठळ्या काढून रक्तप्रवाह सुरळीत करण्यासाठी अशा सर्जरी केल्या जातात. यानंतर हृदयात पुन्हा रक्ताच्या गुठळ्या होऊ नयेत यासाठी शरीरात तयार होणारे के जीवनसत्व नियंत्रित ठेवण्यासाठी नियमित गोळ्यांचा डोस घ्यावा लागतो. त्याचबरोबर आहारातील के जीवनसत्व समप्रमाणात ठेवण्यासाठी समतोल आहारही आवश्यक आहे.

मला मधुमेह अनुवंशिकतेने आला आहे. त्यावरच्या गोळ्या घेऊन कंटाळा येतो. त्याचे काय दुष्परिणाम होऊ शकतात? - अरविंद जगताप

मधुमेहाची जनुके अनुवंशिकपणे आपल्यात येणे ही आपली चूक नाही. मात्र मधुमेहाच्या पेशंटला आहार व ओषधांबाबत काटेकोर रहावेच लागते. तसेच फक्त आहार किंवा व्यायामाने मधुमेह आटोक्यात न आल्यास इन्सुलिन घ्यावे लागते. मधुमेह आटोक्यात न राहिल्यास मधुमेहाचे जीवाणू शरीरातील विविध वाहिन्यांवर हल्ला चढवितात, त्यामुळे मेंदू, डोळे, यकृत, मूत्रपिंड आदी अवयव निकामी होण्याचा धोका असतो. काही वेळा पायाच्या शिरांना अंतर्गत दुखापत होत गँगरिन होऊ शकते. यासाठी नियमित मधुमेहाची तपासणी करून घेणेही तितकेच महत्त्वाचे आहे.

आई-वडिलांना मधुमेह असल्यास तो मुलांना होतोच का?

आई किंवा वडिलांपैकी एकाला मधुमेह असल्यास मुलांना त्यांच्यापैकी कुणाचे जीन्स मिळाले यावर त्याला मधुमेह होण्याची शक्यता अवलंबून असते. जनुकांसंदर्भातील अभ्यास अद्याप पूर्ण झालेला नाही. आईवडिलांना मधुमेह असल्यास मुलांना मधुमेह होण्याचा धोका अधिक असतो. यामुळे वेळेवर औषध आणि व्यायाम व आहाराचे नियम पाळून तो अनेक वर्षे दूर ठेवू शकतो.

अॅक्युपंक्चर ही उपचारपद्धत सरकारमान्य नाही. मात्र अनेकदा अॅक्युपंक्चरमुळे आजारांचे समूळ उच्चाटन होऊ शकते, अशा जाहिराती झळकतात. अशा जाहिरातींमुळे पेशंटची होणारी फसवणूक कशी थांबू शकेल? - एम. बी. पाटील


वैद्यकीय क्षेत्रातील अपप्रवृत्तींवर कारवाई करण्याचे अधिकार असणारी मेडिकल कौन्सिल ऑफ इंडिया केवळ आपल्या सभासदांकडून नियमभंग झाल्यास कारवाई करू शकते. मात्र जे या संस्थेचे सभासद नाहीत, त्यांच्यावर कोणाचेच नियंत्रण नाही. वेगवेगळी प्रलोभने दाखवून लोकांची फसवणूक करणाऱ्यांना सरकार रोखू शकते; मात्र त्यासाठी तक्रार करून पुरावे देणे आवश्यक आहे. अनेकदा तक्रार करण्यासाठी कुणीही पुढाकार घेत नाही. औषधांचा कंटाळा येणारे पेशंट अशा थेरपीकडे वळतात, असे दिसून आले आहे. प्रत्यक्ष अनुभव घेतल्यानंतर पेशंटांना फसवणूक झाल्याचे लक्षात येते; परंतु त्यांच्याकडे तक्रार करण्यासाठी पुरावेच नसतात. अॅक्युपंक्चरबाबत वर्तमानपत्रात आलेल्या जाहिरातीत या पद्धतीची सविस्तर माहिती नसते. त्यामुळे अशी जाहिरात फसवणुकीच्या तक्रारींमध्ये पुरावा म्हणून ग्राह्य धरली जात नाही.

हल्लीची मुले पालकांचे ऐकत नाहीत. सतत इलेक्ट्रॉनिक गॅझेटबरोबर खेळत असतात. - नीला भाटवडेकर

आजच्या पालकांनी मुलांना मार्किस्ट केले आहे. त्यातून वाढलेल्या ताणामुळे पालक आणि मुलांमध्ये संघर्ष होऊन मुलांच्या आत्महत्येचे प्रमाण खूप वाढले आहे. आई-वडील छोट्या-छोट्या गोष्टीत मुलांच्या भावना दडपतात. त्यांना पालकांनी थोडं समजून घ्यावे. मुलं चुकांमधून शिकत असतात. महत्त्वाचे म्हणजे आजची मुले काहीशी आगावू आहेत, हेही स्वीकारा.

लठ्ठपणा कशामुळे येतो...तो घालविण्यासाठी कोणते उपचार करावे? - चारुलता कुलकर्णी

दररोजच्या आहारातून आपण किती उष्मांक घेतले आणि किती खर्च केले यावर वजन अवलंबून असते. उपाशी राहून वजन कमी होत नाही. उलट उपाशी राहून कधीतरी खाल्ल्यामुळे शरीरात अधिक चरबी जमा होते. यामुळेच दिवसभरातला आहार विभागलेला असावा. तर वजन नियंत्रित राहू शकेल. व्यायाम वजन कमी करण्यासाठी नसून हृदयक्रिया आणि श्वसनक्रियेच्या तंदुरुस्तीसाठी आहे. वजन जास्त असले परंतु नियमित व्यायाम केला तर हृदयविकारापासून दूर राहता येऊ शकते.

मधुमेह घरच्या घरी नियमित तपासण्यासाठी मिळणारी मशिन कितपत फायदेशीर आहे? - देवश्री धामणकर

महिन्यातून एकदा शरीरातील साखर तपासण्यापेक्षा दररोज तपासणी केल्यास ते नक्कीच फायदेशीर ठरू शकेल.

योग तसेच ध्यानधारणेने फायदा होतो काय? - विश्वनाथ तांबे

मानसिक तसेच शारीरिक संतुलनासाठी ध्यानधारणा नक्कीच महत्त्वाची असते. पण निवडक चार आसनं म्हणजे योग नव्हे. ध्यानधारणा ही उपचाराची पद्धत असू शकत नाही. ध्यानधारणेमुळे मानसिक स्थैर्य प्राप्त होत असल्याने त्याचा फायदा आपला जीवनाकडे पाहण्याचा दृष्टिकोन बदलण्यात होतो.

वैद्यकशास्त्राचा विदारक अनुभव आल्यामुळे डॉक्टरांबद्दल एक भीती निर्माण झाली आहे. ती कशी घालविता येईल? - प्रदीप नागालेकर

व्यक्ती तितक्या प्रकृती या न्यायाने काही डॉक्टरांमध्येही दोष असू शकतात. सर्वसामान्य माणसांमध्ये ज्या प्रवृत्ती दिसतात, त्याच डॉक्टरांमध्येही आढळतात. परंतु पेशंट आहेत म्हणून डॉक्टर आहेत याचे भान डॉक्टरांनी ठेवलेच पाहिजे. डॉक्टरांमधील सद्सदविवेकबुद्धी जागृत असायला हवी. पेशंटांनी एखाद्या आजारावर उपचार करून घेण्यापूर्वी वेगवेगळ्या डॉक्टरांकडून चौकशी करावी व आपल्या शंकाचे निरसन झाल्यावरच उपचार करून घ्यावेत. पेशंट आपल्या व्य‌तिरिक्त आणखी काही डॉक्टरांचा सल्ला घेत असल्यास त्यांनी वाईट वाटून घेण्याचे काही कारण नाही. सर्वात महत्त्वाचे म्हणजे पेशंटने डॉक्टरांना देव मानू नये.

आईच्या अचानक झालेल्या मृत्यूने मला जबर धक्का बसला आणि आजही मी त्यातून बाहेर पडू शकलेलो नाही. त्यावर काय करता येईल? - निलेश चव्हाण

जीवनात सुख, दुःख येतातच. मृत्यू हे जीवनातील एक वास्तव आहे आणि ते स्वीकारायला शिकायला हवे. अशा आजारावर केवळ औषध घेऊन तो पूर्ण बरा होणार नाही. त्यासाठी आपले मन बळकट करायला हवे. या कामात मानसोपचारतज्ज्ञ मदत करू शकतील.

मधुमेह दूर सारण्यासाठी ध्वनिलहरी उपचार पद्धत उपयोगी ठरत असल्याचे वाचनात आले. अशी काही पद्धत अस्तित्वात आहे का? - प्रकाश राणे

अशी कोणतीही उपचारपद्धती अद्याप अस्तित्वात आलेली नाही.

हार्टअॅटॅकची लक्षणे दिसू लागल्यास उपचार मिळण्याआधी पेशंटने काय करावे?

छातीच्या मध्यभागी वेदना होत असतील, पिळल्यासारखे वाटत असेल तसेच दरदरून घाम सुटणे ही हार्टअॅटॅक येण्याची लक्षणे आहेत. ती दिसू लागल्यास जो सर्वात आधी उपलब्ध होईल, तो सर्वात चांगला डॉक्टर असे समजून तातडीने उपचार कसे मिळू शकतील हे पहावे. प्रथमोपचार म्हणून पेशंटने शांतपणे आडवे पडावे. संबंधित व्यक्तीला कुणीही तोंडाने श्वास देण्याचा प्रयत्न अजिबात करू नये. कारण तो केवळ हृदयक्रिया बंद पडल्यावरच करायचा असतो.

....................

बदलत्या जीवनशैलीचे आजार



शारीरिक स्वास्थ्यासाठी योग्य आहार, झेपेल इतकाच व्यायाम आणि पुरेशी झोप ही महत्त्वाची त्रिसुत्री आहे. कोणत्याही गोष्टीचा अतिरेक न करता व्यसनापासून दूर राहा, आणि आनंदात तसेच वर्तमानात जगा. निवृत्तीनंतर पथ्य पाळून आजार नियंत्रित ठेवत छंद जोपासल्यास जीवनाला आनंदाने सामोरे जाता येईल. पूर्वी केवळ डॉक्टरांची जेवण व झोपण्याची वेळ नियमित नसे. परंतु आता सर्वच क्षेत्रात ही अनियमितता आली आहे. आपण तर ताण-तणाव सहन करतोच; पण लहान मुलांवरील ताणही आपण वाढवून ठेवले आहे. त्यांचं जगणं मार्कांपुरतेच मर्यादित केले आहे. त्यामुळे हल्लीची मुलं खेळताना दिसतच नाही. त्यातूनच अवघ्या विशीतील मुलं ब्लडप्रेशर, डायबेटिसची जाळ्यात अडकली आहेत. त्यात भर पडलीय अनेक आजारांना कारण ठरणाऱ्या लठ्ठपणाची. हे सगळे आजार बदलत्या जीवनशैलीने आपण ओढवून घेत आहोत. त्यामुळे २०२०मध्ये आपला देश डायबेटिस, ब्लडप्रेशर, हार्टअॅटॅक, कॅन्सर, दमा, अॅलर्जी यांसारख्या आजारांची राजधानी होऊ शकतो. त्यामुळे बदलत्या जीवनशैलीतही आपले शरीरस्वास्थ्य जपण्याला पूर्वीपेक्षा जास्त महत्त्व आले आहे.

मन:शांती मिळणारा निर्णय घ्या

आजच्या बदलत्या जगात आपला आत्माच हरवला आहे. जीवनशैली ही गीता, कुराण किंवा बायबलची शिकवण देत नाही. आपल्याला काय करायचे हे आपणच ठरवावे लागते. सतत वाढणाऱ्या मागण्या पूर्ण करण्यासाठी आपण धावत आहोत. आयुष्यात स्वतःवर प्रमाणाबाहेर नियंत्रण ठेवले तरी डिप्रेशन येते. जे हातात नाही त्यामागे किती वेळ घालवावा, हे आपल्या हातात असते. काही वेळा सगळे चांगलं असताना अकारण नकारात्मक विचार करत जगत असतो. ज्या निर्णयाने आपल्याला शांत वाटते, तो निर्णय घ्यायचा. भावना आणि बुद्धीचे प्रत्येकाच्या आयुष्यात सदैव द्वंद्व सुरू असतं. जगरहाटीत स्पर्धा असणारच. आपल्या खिशात १०० रु. असताना त्यावर समाधान मानायचे की करोडो रुपये मिळविण्यासाठी धोका पत्करत पुढे जायचे, याचा निर्णय घ्यावा लागेल. पण आयुष्यात सकारात्मक विचार करावा आणि तो करताना नाती महत्त्वाची मानावीत. व्दंद आहेच...ते असू द्या...

health informatics

medical website

medical information

health advice

medical sites

health websites

health site

health articles

health questions

information about health

medical advice

health information websites

healthcare informatics

medical info

medical information websites

health topics

medihelp

medical web

medical advice online

health

health sites

webmedical

medicine site

best medical websites for doctors

women's health

doctor website

healthcare website

online health advice

mens health

medical help online

best medical websites

infohealth

health related websites

medical websites for doctors

top medical websites

best medical sites

medical page

medical information online

medical information sites

medical sites online

best medical websites for patients

medical reference sites

health tips websites

medicine sites information

medical websites for patients

healthy medicine

info on health

medical advice websites

medical research websites

informative articles on health

best health websites

medical health information

best healthcare websites

online medicine site

information about health and medicine

medical sites for patients

online medical website

medical sites for doctors

health tips site

medical information websites for physicians

health medicine

good medical websites

health information sites

healthcare info

sites medical

medical health websites

top healthcare websites

online medical doctor

online medical treatment

medical web page

useful info and health tips

health advice websites

medical help websites

health information resources

general health information

best medicine sites

medical official website

online medicine website

medical search

medicalhealth

online doctor advice

top medical sites

healthcare sites

health and medicine

info medical

doctor site

online health websites

best medical information websites

healthweb

online medicine information

web medical doctor

reliable health websites

online healthcare websites

the best medical websites

online medical reference sites

medicine info

medical help sites

medicine information website

med information

medicine advice online

medical advice sites

online health help

web medical advice

trusted medical sites

medical research sites

medical info sites

best health sites

healthcare it information

health pages

reliable health information

health information companies

reliable medical websites

great medical websites

medical info websites

medical reference websites

medical online advice

best medicine website

best online medical advice

doctor advice line

medical websites list

online health sites

medhealth medical aid

healthcare websites for professionals

myhealthinfo

medical information line

medical suggestion

patient health information

doctor information website

trusted medical websites

healthcare advice

patient medical information

medical help at home

health info line

online medicine

most reliable medical websites

health related sites

new health information

medical home page

online health info site

medical info online

good health websites

best medical advice websites

medicine information

consumer health information

best health advice websites

top health sites

good health information

dr information online

medical diagnosis website

best health information websites

online medical help websites

best health medicine

health and medical information

search medicine online

patient information website

site health

find medical information

general medical information

best medical sites for doctors

info healthcare

trusted health websites

best medical sites online

medical advice app

medical health questions

medicine information line

health information line

best medical advice

best sites for medical information

medical websites for physicians

medical information hotline

medical related websites

health & medical

med sites

credible health websites

health and wellness information sites

patient health care

medical information search

best medical website design

healthinfo

reputable medical websites

medical info line

medication advice line

websites for medical professionals

medicine search site

national health information

healthcare related websites

best medical research sites

up medical health

top 10 medical websites

website for medical questions

public health info

medical internet sites

health info online

medical information websites list

online health tips

page medical

medical suggestions online

best medical advice on the web

medical health issues

health up medicine

new medical information

consumer health websites

health information articles

world health info

sources of health information

medicine net app

sources of trusted health information

medicine advice line

doctors on site

medical information for doctors

daily medical info

best online medicine site

best health related websites

inform healthcare

general health issues

medical information companies

health information organization

best medical advice sites

internet medical advice

the best health websites

most trusted medical websites

health information portal

health on site

best healthy websites

medical information number

health information records

medical resource websites

reliable medical information websites

great healthcare websites

best medical information

site med

the health website

healthwb

my health information

best healthcare sites

top health websites

reputable health sites

health information research

best health advice sites

health information sheet

best medical search engine

analyse health information

medical search website

medial site

most reliable health websites

doctor advice website

trustworthy medical websites

doctor patient website

health information search

medical information resources

health information number

med advice online

daily medical information

top healthcare sites

search medical questions

good medical advice

best medical resources online

medical information professional

best online medical resources

best medical reference

reliable medical advice

dr information site